22-aprel "Xalqaro Yer kuni"

    Sterling Morton 1872 yil o‘z ham-kasblari va yurtdoshlarini har yili aprel oyida ko‘chat o‘tqazish ishlariga undaydi. Daraxt ekish bilan tuproq eroziyasi oldini olishi, yozda issiqdan, qishda sovuqdan himoya qilishi, ko‘cha va uylar obodonlashishi va albatta keyinchalik qurilish ashyosi sifatida foydalanish mumkinligi haqida targ‘ibot olib boradi. Morton tashabbusi tez orada keng omma orasiga yoyiladi va uning tarafadorlari ko‘payadi. 1874 yilga kelib shtatda ushbu tadbir juda ommalashadi va 12 million tup ko‘chat o‘tqaziladi. Bir necha yildan keyin tashabbus boshqa shtatlarda xam ko‘llab-kuvvatlanadi va qonuniylashtiriladi. AQSHning barcha shtatlarida bu rasmiy ravishda “Arbor dey” (Arbor day)bayrami sifatida nishonlanadi. Bu bayram shtatlarning iqlimiy joylashuviga qarab yanvar oyi-dan may oyigacha nishonlanadi. Aksariyat markaziy shtatlarda bu bayram 22 aprelda nishonlanadi. Aynan shu sana butunjahon davlatlari tomonidan ham 20 asr boshlaridan beri ko‘chat o‘tqazish kuni sifatida bayram qilinadi. Keyinchalik bu bayram «Butunjahon Yer kuni» deb nishonlana-digan bo‘ldi. Hozir ham 22 aprel - «Butunjahon Yer kuni» deb ataladi va shu kuni ekologik tadbirlar uyushtiriladi.

Ushbu bayram BMT tomonidan tashkilotning 63-assambleyasida “tug`ildi”. Yer-bizning umumiy uyimiz haqidagi yangi rezolyutsiya hammualliflari deb 50ta davlat vakillari tayinlandilar. Ushbu rezolyutsiya Yer mavjudligining butun tarixidagi tashkil qilish ixtiyorini bildirishning eng katta misollaridan biridir. Xalqaro Yer kuni har yili 22 aprel kuni nishonlanadi va insoniyat uchun uylar rolida ishtirok etuvchi Yer muammolariga jamiyatning diqqatini qaratish uchun ta`sis qilingan.

Zamonaviy jamiyatning asosiy vazifasi, iqtisodiy tashkil qiluvchi zamonaviy dunyoni tartibga keltirish, ya`ni rivojlangan mamlakatlar va rivojlanayotgan davlatlar o`rtasidagi farqni tenglashtirish yoki minimum darajagacha tushirib yuborish. Shuningdek, kelajak avlod uchun bizni o`rab turgan olamni saqlab qolish maqsadida yaratilgan sharoitlarda yer kunini belgilash. Bizning farzandlarimiz va nabiralarimiz tabiatni muzey yoki fantastik hujjatli filmlarda emas balki tirikligicha ko`rsin.

Agar olimlarning tahminiga ishonadigan bo`lsak, Yer 4,5 milliard yil oldin dunyoga kelgan, shuning uchun Butunjahon yer kuni 2016 yilda eng eski bayramlardan bo`lgan bo`lar edi. Albatta agar u sayyoramiz tug`ilganidan beri nishonlanib kelganida. Yer diametri 40 mingdan ortiq kilometrni tashkil etadi, agar siz sayyoramizning markaziga yetib borishni xohlayotgan bo`lsangiz 6 ming kilometrli quduq qazishingizga to`g`ri keladi. Bunday quduqqa tushish murakkab hisoblanadi. Birinchidan, Yer qattiq jismlarning 70 kilometrli qatlami bilan sayyorani qoplab turuvchi litosfera bilan zich bo`lib siqilgan, ikkinchidan, hattoki bu masofani zabt etsangiz ham so`ng esa suyuq qatlamga tushishingiz mumkin.

O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar jarayonida atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik holatni barqarorlashtirish, tabiiy boyliklardan ratsional foydalanish masalalariga katta e’tibor qaratilgan. Hususan yer resurslarini saqlash, qishloq xo‘jalik sohasida zamonaviy ilhor texnologiyalarni qo‘llash, ifloslanishning oldini olish kabi masalalar doim e’tibor markazida turibdi.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 55-moddasida "Yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simliklar va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zahiralar umummilliy boylikdir, undan oqilona foydalanish zarur, chunki ular davlat muhofazasidadir” deb belgilab qo‘yilgan. Demak, atrof muhitni, jumladan yer resurslarini muhofaza etish global, eng dolzarb muammolardan biri bo‘lib, yerdan foydalanish va uni muhofaza qilish bosh Qomusimiz asosida tartibga solinadi. Istiqlol yillarida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining "Yer kodeksi”, "Fermer xo‘jaligi to‘g`risida”, "Dehqon xo‘jaligi to‘g`risida”, "Davlat yer kadastri to‘g`risida”gi va boshqa qonunlarining qabul qilinishi mamlakatimizda yer resurslaridan samarali va oqilona foydalanishning xuquqiy poydevorini yaratib berdi.

O‘zbekiston Respublikasi hukumatining yer resurslaridan oqilona foydalanish borasida amalga oshirayotgan chora-tadbirlari yerning ulug` ne’mat ekanligini anglab yetishga va har bir inson mavjud vaziyatning o‘nglanishi uchun nima qilish lozim ekanligi haqida chuqur o‘ylashga undaydi.

Olimlar ayni vaqtda 4 mingdan ortiq ko`rinishga ega bo`lgan turli minerallarni tasnif qilib bo`ldilar, hamda ulardan atigi ikki yuztasi odamzot faoliyatining turli doirasida real tatbiq qilishga ega. Hamda bu songa har yilgi qo`shilib kelayotgan yuztagacha bo`lgan foydali minerallarning yangi turini hisobga olmaganda. Agar osmonga diqqatimizni qaratsak, bizning sayyoramizni birgina yo`ldosh - Oy kuzatayotganini ko`rishimiz mumkin. Uni qurollanmagan ko`zlarimiz bilan ham va hattoki nafaqat kechqurun balki kunduzi ham aniq va ravshan ko`ra olishimiz mumkin.

Bizning Yerimiz juda go`zal va noyob. Kelinglar, bu ajoyib sayyoramizni asraylik va uning boyligini orttirishga o'zimizning hissamizni qo`shaylik.